خبر انتشار قرآنی با تصاویری از زنان برهنه و مشروبات الکلی را احتمالاً شما هم شنیده‌اید. طبق قرار قبلی، در این پست به بررسی دومین قرآن آمریکایی می‌پردازم.
این قرآن که در واقع ترجمه‌ی انگلیسی قرآن مسلمانان است، توسط «ساندو بیرک» به صورت دست‌نویس نگاشته شده و هر صفحه‌ی آن با جوهر و گواش منقوش به تصاویری از زندگی در قرن بیست و یکم شده است.
.
مشخصات ظاهری کتاب
این کتاب نزدیک به ۳۰۰ صفحه دارد و بیرک آن را در طول ۵ سال نوشته، طراحی کرده و مزین به تذهیبش نموده است. بیرک که مدتی را در کشورهای اسلامی به تحقیق و یادگیری تذهیب و نقوش اسلامی و ایرانی سپری کرده است، در طراحی این کتاب، سعی کرده است تذهیب و نقوش اسلامی را با حروف لاتین پیوند بزند و تا حدودی آن را بومی‌سازی کند. در سایت بیرک آمده است:
او [بیرک] با پیوند تکنیک و سبک تزئینات و نقوش عربی و نقاشی‌های ایرانی، گذشته را با حال ترکیب کرد، مشرق را با مغرب پیوند داد و یک «قرآن آمریکایی» خلق کرد.
بیرک برای نوشتن متن ترجمه‌ی قرآن، از فونت‌های «گرافیتی» که فرم مخصوص نوشتار شهرنشینان آمریکایی است و عمدتاً برای دیوارنویسی یا پوسترها کاربرد دارد؛ استفاده کرده است و پس از نگارش هر صفحه از ترجمه‌ی انگلیسی قرآن، تصویری را که فکر می‌کرده متناسب با موضوع آن صفحه است، به عنوان تصویر زمینه، نقاشی کرده، تا به این طریق مفاهیم قرآن را به زندگی معاصر آمریکایی پیوند دهد.
.
چرا بیرک، قرآن را مصور کرد؟
در سایت بیرک، هدف او از این کار، این‌طور بیان شده:
قرآن که ۱۱۴ سوره دارد، متن اصلی آئینی است که بیشترین سرعت رشد و گسترش در آمریکا را داشته است. بیرک با خود فکر کرد که اگر قرآن به راستی یک پیغام الهی برای همه‌ی مردم است، برای یک فرد آمریکایی که در قرن بیست و یک زندگی می‌کند حاوی چه پیامی است؟ چگونه پیام قرآن به ما، به عنوان یک آمریکایی، در این زندگی و در این زمان پیوند می‌خورد؟ این پیغامی که ما باید به خاطرش خون و ثروت زیادی بدهیم چیست و چگونه پیغام قرآن می‌تواند در زندگی معاصر آمریکایی به کار بسته شود؟ به طور خلاصه، قرآن برای آمریکایی‌های معاصر چه مفهوم و هدفی می‌تواند داشته باشد؟
بر این اساس، او قصد داشته است از این راه، آموزه‌های قرآنی را با شرایط کنونی مردم آمریکا، هماهنگ کند. او در واقع نقش یک مترجم دلسوز را به خود می‌گیرد تا با تبدیل بعضی عناصر و شرایط مذکور در قرآن، به عناصر و شرایط کنونی جهان، قرآن را با زندگی مردمان آمریکایی قرن بیست و یکم پیوند بدهد.
.
نقد و بررسی
اگر خوش‌بینانه به این قضیه نگاه کنیم، بیرک قصدش نزدیک کردن معارف قرآن به زندگی کنونی و ملموس کردن تعابیر آن بوده است؛ اما چرا مسلمانان نسبت به این اقدام واکنش نشان می‌دهند؟
صرف‌نظر از اینکه آیا ترجمه‌ای که بیرک به عنوان متن انگلیسی قرآن از چند ترجمه‌ی مختلف انتخاب کرده و قرآنش را بر آن مبنا نوشته است، ترجمه‌ی صحیحی است یا نه؛ مسئله‌ای که در نگاه اول به چشم می‌خورد، تصاویری است که با آموزه‌های اسلامی -که قرآن، مبدأ و منبع اصلی آن است- سازگاری ندارد؛ به عنوان نمونه می‌توانید این تصویر از سوره تحریم را ببینید.
در متن خبر انتشار این قرآن آمده:
«محمد قریشی»، مدیر مرکز اسلامی جنوب کالیفرنیا… پس از دیدن عکس‌های مربوط به اثر «قرآن آمریکایی» گفت: «این اثر مسلمانان را خواهد رنجاند. در میان تصاویر، بیش از همه، زنان نیمه‌عریان و همچنین مغازه‌های مشروب‌فروشی مرا نگران و آزرده‌خاطر کرد.»
نقاشی تصاویری که هیچ تناسبی با دین اسلام ندارد، ناخواسته انسان را نسبت به هدفی که بیرک بیان کرده است، مردد و بدبین می‌کند. چطور می‌شود بخشی از مفاهیم یک آیین را اخذ کرد و نسبت به بخش‌های دیگر آن پای‌بندی نبود؟ بیرک برای پیوند دادن آموزه‌های قرآنی با زندگی معاصر، آن را قطعه‌قطعه کرده و مطابق میل خود، بخش‌هایی را انتخاب کرده است. او در واقع برای ملموس کردن پیغام‌های وحیانی، می‌بایست زندگی آمریکایی را به قرآن پیوند دهد؛ در حالی که او کوشیده قرآن را با زندگی آمریکایی سازگار کند! ضمن اینکه نقاشی وقایعی مانند فروریختن برج‌های تجارت جهانی (۱۱ سپتامبر)، رنگ و بوی سیاسی به این اقدام داده است.
بیرک به قرآن، به مثابه یک کتاب داستان نگریسته که به انتخاب خود می‌تواند مهم‌ترین، یا جذاب‌ترین بخش آن را به تصویر بکشد!
او به نام سازگاری، پیوند و هماهنگ کردن معارف قرآن با زندگی آمریکایی، بعضی وقایع و مفاهیم عصر نزول را با مفاهیم امروزی جایگزین کرده است که بعضاً شکل مضحکی به خود گرفته است. مثلاً در تصویر زیر که مربوط به سوره‌ی عادیات است، به جای اسب‌های دونده (عادیات)، اتومبیل‌های رالی را جایگزین کرده است!
قرآن مصور آمریکایی- سوره عادیات
یا مثلاً برای سوره‌ی فیل و داستان ابرهه، و به جای سپاهی از فیل، نقاشی زیر را کشیده است! و بعد جالب است که ابابیل، که پرنده‌هایی بوده‌اند که از جانب خدا مأمور به دفع حمله‌ی این سپاه شده بودند، در عصر جدید تغییری نکرده و همچنان به صورت پرنده باقی مانده و در حاشیه‌ی تصویر به چشم می‌خورند.
قرآن مصور آمریکایی- سوره فیل
برای دیدن تصویر بعضی از سوره‌ها، روی لینک‌های زیر کلیک کنید. البته من ربط بعضی تصاویر را به سوره‌اش نفهمیدم واقعاً! مثلاً این تصویر برای سوره‌ی انسان؛ این تصویر برای سوره صف؛ و این تصویر برای آن بخشی از سوره‌ی غافر است که مربوط به آخرت و بهشت و جهنم است؛ بعد یعنی ما را قرار است با توپولف ببرند آن دنیا؟!
سوره زلزال . سوره معارج . سوره محمد . سوره نساء و سوره قلم را هم حتما ببینید!
روی این تصویر از سوره روم کلیک کنید تا چلو کبابش را از دست ندهید!
قرآن مصور آمریکایی- سوره روم
از این بُعد مضحک قضیه که بگذریم، به این فکر می‌کردم که چرا تا کنون قرآن، توسط خود مسلمانان تصویرسازی نشده است. در جوابش به این دو نکته رسیدم:
۱- قرآن محدود به الفاظ ظاهری نیست و شامل بطون و تأویل‌هایی است که نه به فهم همه‌کس می‌آید و نه بعضاً قابل به تصویر درآمدن است. اصل خود معارف هم چیزهای عینی و ظاهری نیستند که بشود آن‌ها را مصور کرد؛ یگانگی خدا، ایمان، بهشت و جهنم، عصمت رسل و… معارف ادراکی‌اند.
۲- مصور کردن قرآن، ذهن را از کندوکاو می‌اندازد و تصور را محدود به تصویر ساخته شده می‌کند. معمولاً ذهن انسان نسبت به چیزی که ندیده است، خودش تصویرسازی می‌کند. در همین تصورات ذهنی است که تفاوت میان برداشت انسان‌ها نمود پیدا می‌کند و هر کسی در حد فهم و درک خودش و با توجه به قدرت ادراکش، به معرفتی از معارف دست پیدا می‌کند. اگر قرآن محدود به نقوش و تصاویری شده بود که محصول تخیل تعداد معدودی انسان بود، امروز چنین پویایی و تازگی‌ای را به خود نمی‌دید. معارف قرآن جریان دارد و مصور کردن بعضی از قسمت‌های آن، جفاست در حق قرآن.
به نظر می رسد بیرک، بیشتر از اینکه به فهم و پیوند مردم آمریکا با قرآن کمک کند، میزان درک خود از مفاهیم عمیق قرآن را آشکار ساخته است!
